بنام خدا
به قلم / سیروس سعادتی
اگر مقبولیت یک پدیده در جامعه با میل عمومی همراه شود بطور نا خواسته به نیاز کاذب تبدیل می شود و این گرایش اگر با حرص و ولع همراه شود آن پدیده به یک هنجار ارزشی تبدیل می شود پدیده مد شدگی در جوامع یک پدیده چند وجهی و با طول موج های بلند است بصامد این موج را در پس ذهن شهروندان می توان مشاهده نمود عموما پدیده مد شدگی در یک محدوده زمانی در جامعه ظهور نموده اما هرگز از بین نمی رود بلکه بعد از سیر یک مسیر مشخص و رسیدن به مرز اشباع جای خود را با یک پدیده نو عوض می نماید. ظهور مد و مد شدگی در جوامع همواره با سر و صدا و ایجاد چالش همراه است در بیشتر مواقع شیوع مد شدگی در جامعه با سنت شکنی و تخریب ارزش های ساری و جاری همراه است. رویه به هم ریختن هنجارها مقدمه شیوع نگرشی جدید در جامعه است که همانند سونامی با سرعت و عظمت عمل می کند. مد شدگی در جوامع محصول گرایشات ذاتی انسان ها به سوی ارضا درونی و رسیدن به یک مطلوبیت نسبی و گذرا است که بر پایه یک سری گرایشات ذاتی انسان ها در جوامع است.
در هر جامعه ای یک سری افراد وجود دارند که مسئولیت نهاد تعریف ارزش ها را به عهده دارند این افراد می توانند مامور از طرف خدا با مسئولیت الهی؛ پیامبر، ائمه و یا یک روحانی مذهبی، یک انسان خود ساخته، فیلسوف یا عارف باشد. از آنجاییکه انسان همواره بدنبال لذت و کامیابی است او برای فهم ابعاد زیبایی به غور در تجسم مصادیق مفاهیم و تداعی معانی آنها می نماید. و با الگو سازی در حقیقت یک راه میانبر برای درک معانی مفاهیم درست می کند. الگوها سازی به او کمک می کند تا در درک معانی و فهم مصادیق در تصمیمات خود از سرعت کافی بهرمند شود. این شیوه و نگرش در تمام ابعاد حیات انسانی حضور دارد اما موضوع مد و مدلینگ در حوزه های اقتصاد و تجارت یکی از موثرترین ابزارهای ارتباط انسانی است. بازار، محصول، تولید کنندگان، مصرف کنندگان یک پک در هم تنیده ای هستند که برای رفع نیازهای مصرف کنندگان با هم در تعامل هستند.
تولید کنندگان برای تکمیل پروژه فروش و بازاریابی خود نیاز به یک حلقه مفقوده ای دارند که آنها را در معرفی محصولات تولید کمک کند ایشان محصولات خود را با کمک آن حلقه معرفی کرده و حتی بالاتر از یک معرفی ساده در مشتری حس نیاز را القا کند و این حس به همراه القا یک شعف و شادی باشد و در مصرف کننده حس خود برتر بینی از دیگران را القا نماید کسانیکه در حوزه تبلیغات فعال هستند با فعالان در بازار صنعت و تجارت ارتباط تنگاتنگ دارند و بدنبال برقراری یک ارتباط کم تنش با ثباتی هستند هر چند که عمر این شیوه با این وسعت زیاد نیست اما سرعت رشد و توسعه این حوزه خیلی چشمگیر است.
مد و مدلینگ مفاهیمی هستند که با اقتصاد سرمایه داری متولد شدند و با ورود اقتصاد سرمایه داری به عرصه تولید انبوه به بخشی از اقتصاد و تجارت در سطح بین الملل تبدیل شدند. مد شدگی یک شیوه و شکل رفتار فانتزی و کنترل شده مدل شده ها ست که توسط صاحبان ثروت در بازار صنعت و تجارت برای برند سازی کاربرد دارد. در مد شدگی از انسان هایی که به کالا تبدیل شده اند بحث می شود و از این پدیده برای ایجاد اقناع در مصرف کنندگان استفاده می شود با استفاده از مد و مدلینگ که بیشتر از طریق نمایش های بصری است بینندگان تشویق به استفاده از یک محصول می شوند و با استفاده از نمایش رفتارهای مدل شده ها به مصرف کننده یک حس خوب القا می شود که تو از دیگران بهتر هستی و تو با این انتخابت برگزیده می شوی اگر تو از محصولی که تبلیغ می شود استفاده کنی در واقع یک سر و گردن از اجتماعی که در آن قرار دارد بالاتر هستی.
در واقع مد و مدلینگ یک امر یپیچیده و چند وجهی است که از انواع دانش ها برای تسخیر روح افراد بهره می برد. همواره در این بازی از افرادی استفاده می شود که قبلا به یک چهره تبدیل شده و بولد شده اند و یا از پتانسیل های لازم برای متمایز شدن و الگو شدن در جامعه برخوردارند؛ زیبایی جسمانی و یا برخورداری از پتانسیل هایی که برای تبلیغ محصول مورد نظر برخوردار است امروزه این بازی پیچیده و دانش تولید شده در این راه را صنعت “مد “می گویند. این صنعت روح بازارهای تجارت در اقتصاد است. پر واضح است این بدان معنی نیست که قبلا این مفاهیم در ادبیات بشر در جوامع مختلف وجود نداشت. با توجه به سطح مبادلات تجاری و حجم معاملات تجاری در بازار، می توان گفت در اعصار گذشته بدین شکل و تا این حجم نبود. گاهی این امر مشتبه می شود؛ “مد” خودش یک شاخه ای از صنعت است اما حقیقت موضوع چیزی بالاتر از این است، یعنی امروز”مد” روح اقتصاد مدرن در بازارهای دنیا است. تولید کالا، خدمات، شیوه های توزیع، و ارایه اش همه و همه به تاثیر گذاری و یا موفقیت مدهای ارایه شده از سوی متولیان امر صنعت و تجارت وابسته است.
انسان امروزی در درون گردونه ای قرار گرفته است که باید در درون آن برای بقا و ادامه حیات خودش در تکاپو و فعالیت باشد. ایستایی او مساوی با بیرون رفتن از این گردونه و حذف از تمامی عرصه ها است. قبل از اینکه “مد” بر امواج تبلیغ رسانه های جمعی سوار شده و دست به القا مصرف را در شهروندان ایجاد کند بیشتر در قالب شیوه های خاص پوشش، آرایش، پیرایش تجلی می کرد و در رو یکرد افراد یک رفتار خاص اجتماعی را می دیدیم شکل و شیوه طراحی کالاهای مصرفی و خدمات ارایه شده که صاحبان حرف و مالکان تکنولوژِی برای تولید و ارایه در بازار مصرف بکار می بردند خیلی متحول شده است.
“مد” و “مدلینگ” در جهان امروز به یک صنعت پیچیده با یک گردش مالی پر تراکنش تبدیل شده اند و تمامی ابعاد روابط موجود در جامعه را تحت تاثیر و گاها تحت کنترل خود در آورده است. در حوزه سیاستگزاری دولت ها به یک ابزار کنترل و نفوذ خیلی موثر تبدیل شده است. شهروندان در محیط پیرامون اثرات مادی و معنوی آن را لمس می کنند در واقع”مد شدگی” یک وضعیت ایده آل برای تعریف الگوهای رفتاری و رویکردها در جامعه تبدیل شده است. متولیان فرهنگ، هنر، اقتصاد، تجارت و سیاستمدران و همه کسانیکه در سیاستگزاری جامعه برای رسیدن به هدفی خاص نقش دارند در شیوع و فراگیر شدن آن نقش داشته و دخیل می باشند.
همه کسانیکه برای توسعه و ترویج “مد شدگی” تلاش می کنند بیشتر بدنبال کنترل رفتار شهروندان در جامعه هستند دولتمردان برای دسترسی به اهداف خود و تامین منابع اقتدار و مدیریت و رهبری به کانالیزه کردن و مهندسی نمودن رفتارهای شهروندان می پردازند و با تعریف الگوها در قالب رفتارهای مدلینگ در تصاحب و تملک هر چه بیشتر بازار تلاش می کنند مد گرایی و مدل شدن به همسان سازی رویکرد شهروندان در جوامع کمک می کند فضای خالی ناشی از کاستی ها و کم کاری دولتمردان را پر می کند و در واقع به شکل سوپاپ اطمینان بیشتر در بین نسل های جوان کار کرد دارند. از آنجاییکه هر کسی برای توجیه رفتار و کردار خود همواره ساده ترین و آسان ترین شیوه ها را انتخاب می کند عموما افراد در جوامع مختلف حوصله تجربه و همت کافی برای تلاش در انتخاب رویکرد شخصی به مسائل و موضوعات را ندارند و تقلید از سایرین عموما کم خرج ترین و کم هزینه ترین شیوه در رفتارها می باشد.
هر کسی برای انتخاب شیوه های نهیه خوراک و پوشاک و حتی رفتار خود همواره تابع رویکرد دسته جمعی و اجتماعی را انتخاب می کند چون محاسن فراوانی برای او دارد اولا هزینه توجیه و توضیح ندارد و ثانیا تجربه های قبلی دیگران می تواند بیس خوبی برای ادامه و اصلاح این رویکرد باشد. او از اینکه بخواهد پا را فراتر از هنجارهای موجود جامعه بگذارد وحشت داشته و تردید می نماید عموما دوست دارد در تعریف حدود و قالب رفتارهای شخصی خود ارزش ها و هنجاری های جمعی را رعایت کند چون با قرار گرفتن در کنار دیگران احساس امنیت و آسودگی می کند هر چند که شاید هرگز به آرامش نرسد اما حریم شکنی و به هم ریختن حرمت ها و هنجارها توسط شهروندان در اجتماعات است و در بسیار مواقع هنجارشکنی برای افراد به کسب یک جایگاه کمک می کند اگر هنجار شکنی های او مورد پذیرش و مقبولیت از سوی کسان دیگری واقع شود به یک شیوه و مدل و یک الگوی جدید در رویکردها تبدیل می شود.
در تعریف مدل و مدلینگ باز خوردهای محیطی خیلی موثر است. همواره هنجارهای موجود در جوامع متاثر از ارزش های آن جامعه است. مدل های شیوه پوشش لباس یا آرایش و پیرایش حتی رفتار،کردار، گفتارهای رایج در جوامع بیانگر آن بخش ارزش هایی است که از مقبولیت عمومی برخودار است در جوامعی که ارزش های آن سیال بوده و ثابت نیست نمادهای ارزشی اش به امیال نا پایدار و کاذب تبدیل می شود و هر کسی بدون کوچکترین اصطکاکی دست به ترویج الگوهای کم ارزش و مورد وثوق خودش می زند حتی در بسیاری موارد ضد ارزش های جاری آن جامعه است از آنجایئکه ارزش ها در جوامع عموما قراردادی هستند، شهروندان در گذر زمان به رشد و تکامل آن کمک می کنند. تکامل ارزش ها با تخریب و انهدام زیر ساخت های فرهنگی جوامع فرق بنیادی دارد. همیشه تکامل در جهت اصلاح و بهینه سازی است، متولیان امر در جوامع با حمایت و یا کنترل درایجاد محدودیت های رفتاری به ترویج و یا انهدام مد و مدلینگ در جوامع خود می پردازند.
در بیشتر کشورها حاکمان برای بومی سازی مدل هایی که در جوامع دیگر رواج داشته و دارند دست به اصلاح و ترمیم ارزش ها در جوامع خود می زنند. توضیح بیشتر یا باز تعریف الگوهای قبلی بخشی از این رویه است. همواره الگوهای رایج و ارزشها جوامع نقاط مشترک بیشتری با هم دارند. اگر مدل ها با طبع انسانی و سرشت افراد در جوامع سنخیت داشته باشد ترویج و نشر آن مورد اقبال عمومی قرار گرفته و شیوع و نفوذش در لایه های مختلف جامعه از قدرت و قوت بالایی برخوردار است. مدل شده ها با معرفی کالاها و خدمات افراد جامعه را برای توجه به تغییر نگرشان تحریک می کنند. محصولات صنعتی و دستاوردهای علمی و فنی با کمک تکنولوژی هر روز بیشتر و بیشتر می شود. و این حاوی یک پیام است که در واقع انسان در جوامع امروزی در مرز انحطاط قرار گرفته است و در حال تبدیل به شی شدگی می باشد در جهان مدرن غرب انسان به یک بخشی از کالا تبدیل شده است و یا پروسه ای در پروژه تولید یک کالای دیگر است. شی شدگی انسان در جهان غرب محصول سیستم اقتصادی سرمایه محور است که جهان سرمایه داری به هر پدیده ای از نگاه محصول و یک کالای تجاری نگاه می کند.
مرزهای انسانی در جهان غرب با محصولات تولیدی در هم آمیخته است. ترکیب انسان با محصولات تولیدی خودش یا شی شدگی انسان موجب شد که سوژه و ابژه و تکس و کانتکس در باورهای علمی او سیال شود و این انسان سرکش امروز مسخر باورهایی شده است که با اعتقادات مذهبی و دانش اجتماعی او در هم آمیخته و تلفیق شده اند. انسان امروزی به بخشی از محصول و کالای تولیدی خودش تبدیل شده است. علم زدگی و سطحی شدن اندیشه های انسانی او را به سوی تباهی کشانده است تولید انبوه و مصرف بی رویه محصولات ارزش ها و کمالات او را در هم کوبیده و به هم ریخته است انسان امروزی از خودش گریزان و از باورهای خودش ترسان است او برای بازیابی خود در ویرانه های ایدئولوژی های کوتاه مدت در هم ریخته کاوش می نماید.
اسارت انسان امروز در اقتدار یک تکنولوژی در حال پیشرفتی است که رقیب اش شده و در بسیاری از حوزه ها علی رغم مدیریت و کنترلش توسط انسان به یک چالش تبدیل شده است پا بر روی پای انسان گذاشته و رقیب بلا منازع او شده است. انسان به اصطلاح متمدن امروزی در چنگال باورهای به هم ریخته و آشفته خود الینه شده است افرادی که تحصیل کرده و دارای مدرک تحصیلی با لباس های اطو کشیده و دارای اندیشه های فانتزی می باشد که همه هم و غمش مصرف است و این آدم ها برای شناخت خود به یک بازنگری در بنیادهای فکری خود دارند انسان امروزی اگر نتواند تکنولوژی و دانش خود را به خدمت بگیرد لاجرم تکنولوژی او را برده و اسیر خود خواهد کرد. در یک کلام مد شدگی و مدلینگ می رود تمام بنیادهای فکری او را به سرقت برده و وجود او را تسخیر نماید.
