طوبی فرهاد وکیل پایه یک در یادداشتی نوشت :
موضوع مدیریت شهری و عملکرد شهرداری ها به عنوان یک نهاد محلی نشأت گرفته از خواست عمومی، در اداره ی شهرها مطابق استانداردهای جهانی قابل تأمل می باشد. این موضوع با توجه به وضعیت خدمات شهری استان و شهرستان ها نیازمند بررسی و نوگرایی در سیستم مدیریت شهری است.
می دانیم که ایجاد شهرها و پیدایش مسأله ی شهر نشینی دارای سابقه ی طولانی در کشورمان می باشد ولی سابقه ی اداره شهرها توسط سازمان های محلی ( شهرداریها )آن هم مبتنی بر قوانین مکتوب و مشخص به کمتر از یک قرن می رسد.
شهردارها توسط اعضای شورای شهر برای مدت چهار سال انتخاب شده و وظایفی از قبیل؛ ۱٫ نظارت بر ساخت و سازها
- ایجاد خیابان ها، کوچه ها، میدان ها
- توسعه ی فضای سبز و نگهداری از آن
- انجام امور اجرایی و حمل و نقل ترافیک
- کنترل بهداشت عمومی و پاکیزگی محیط زیست
و بسیاری وظایف دیگر برشمردن آنان باعث اطاله ی کلام می شود.
نکته ی مهم قابل ذکر در این خصوص این است که پرداختن به وظایف فوق به نحو أحسن نیازمند چندین عنصر می باشد،
– الف: بودجه ی کافی و پایدار
– از مهم ترین مسائل شهرداری ها در سرتاسر جهان ایجاد منابع کافی درآمد جهت تامین هزینه خدمات ارائه شده می باشد. به طور کلی درآمد شهرداری ها از دو منبع تامین می گردد، منابع داخلی و منابع خارجی.
منابع درآمدی داخلی آن دسته از درآمدهایی هستند که مستقیماً توسط شهرداری ها و به صورت عوارض و بهای خدمات گوناگون که بیشتر مربوط به اراضی و املاک هستند وصول می گردند و منابع درآمدی خارجی به درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری بخش خصوصی و مشارکت با شهرداری در اجرای پروژه های مختلف، فروش اوراق مشارکت، کمک های دولتی و …
– ساده ترین راهی که برای تأمین بودجه و یا درآمد پیش روی شهرداران وجود داشته، فروش یا اجاره ی اماکن شهرداری و خوردن از جیب شهروندان بوده است، یا اینکه به نوعی تلاش می کنند از دولت بودجه بگیرند. این درحالی است که بهترین راه ایجاد درآمدهای پایدار و ثابت در کنار اخذ عوارض در مجموعه شهری است.
شهرداری باید از ساده ترین و عامیانه ترین راه تأمین هزینه های شهر، یعنی گرفتن عوارض از مردم فاصله بگیرد و به سراغ عرصه های خلاقانه تری برود.
– که در این خصوص متأسفانه شهرداری ها برای تأمین بودجه بیشتر به منابع داخلی متکی هستند و درآمدزا نمی باشند.
– عنصر دوم نیز وجود شهرداری کارا، خلاق و کارآفرین که از راههای مختلف برای شهرداری ها کسب درآمد کند .
شهرداری خلاق با تحصیلات عالی و سرشار از ایده های مدیریتی، که مدیریت شهری را از منظر عینی و ذهنی به اوج برساند.
– عنصر سوم نیز مشارکت شهروندان در امر مدیریت شهری می باشد…در صورتی که شهرداری با ارائه ی خدمات شهری، شهری زیبا همراه با مدیریت شهری قوی و کارا را فراهم سازد، موجبات رضایت شهروندان را فراهم ساخته و در نتیجه ی آن شهروندان نیز بعنوان عنصری مهم در مدیریت شهری، شهرداری را قادر به انجام وظایف خود به نحو أحسن خواهد نمود.
دلایل ضعف عملکرد شهرداری ها چیست؟ بررسی سیر تطور نهاد مدیریت شهری در ایران نشان می دهد که یکی از مهمترین نقاط ضعف این نهاد در دوره ی کنونی، محدود بودن وظایف آن است. با تصویب قانون شهرداری در سال ۱۳۳۴، قانونگذار وظایف گسترده ایی را برای شهرداری به عنوان یک نهاد عمومی و اجرایی در حوزه ی مدیریت شهری پیش بینی نمود اما بعدها بخاطر تمرکز گرایی دولت، بسیاری از این اختیارات از شهرداری منتزع و به نهادها و وزارتخانه های دولتی واگذار نمود.
در صورت بررسی تطبیقی رویکرد شهرداری ها با کشورهای پیشرفته و صنعتی در می یابیم که وظایف شهرداران روز به روز گسترده تر می شود اما در کشور ما بالعکس با توجه به تمرکز گرایی دولت این اختیارات محدودتر شده به طوریکه اکنون فقط وظایفی چون ارائه ی خدمات شهری، خدمات فرهنگی و تفریحی، نظارت و کنترل ساختمانی و تأمین بخشی از زیر ساخت های شهری توسط شهرداری ها ی ایران عرضه می شوند و اغلب وظایف دارای سنخ محلی توسط دولت به عهده ی سازمان های دولتی و وزارتخانه های جدید دولتی واگذار گردیده اند، به عنوان مثال در حوزه ی تأمین زیر ساخت ها ی شهری، تأسیسات آب، برق، گاز و فاضلاب خارج از حیطه ی وظایف شهرداری هاست. خدمات پلیس، خدمات ثبتی، خدمات رفاه و تأمین اجتماعی و بهزیستی، خدمات بهداشتی، آموزشی و تأمین مسکن بر عهده ی وزارتخانه های دولت مرکزی است.
متأسفانه حضور ده ها سازمان دولتی عمل کننده در سطح شهرها و در کنار شهردای، وضعیت آشفته ایی از جهت هماهنگی در انجام وظایف و ارائه ی خدمات به وجود آورده که به تبع آن هزینه ها ی مضاعفی نیز به شهروندان تحمیل شده است.
راهکارهای مدیریتی و پیشنهادی در آمدزا در این خصوص:
- تولید انبوه گل و گیاه و نهال و گیاهان گلخانه ای و فروش آنها با توجه به اقلیم و آب و هوای منطقه
- کاشت درختان مثمر اقلیمی بجای غیر مثمر در سطح شهر
- احداث ايستگاه های تبادل اقلام خشک (بازيافت)
- ایجاد صنایعی تبدیلی همچون بازیافت کاغذ و پلاستیک با مشارکت بانکها و بخش خصوصی
- ایجاد پمپ گاز و تحت مالکیت شهرداری بعنوان یک منبع درآمدزا (این امر با عنایت به اینکه اغلب خودروهای شهرستان های استان دو گانه سوز بوده و غالب شهرستان ها فاقد جایگاه پمپ گاز می باشد در خور اهمیت است)
۶ . ایجاد مرکز اجاره ماشین آلات عمرانی شهرداری
۷ . ایجاد مراکز اجاره ی خودرو برای
۸ . ایجاد پارکینگ های عمومی مجهز به پارکومتر( توجه به این مسئله در شهرستان های استان بسیار حائز اهمیت است)
۹ . ایجاد و توسعه ی شهرک های صنعتی جهت جذب سرمایه گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی
- استفاده از مشاوران و کارشناسان خبره و آشنا به مشکلات
و بسیاری از پیشنهادات دیگر که همگی باید از مجرای مشاوره های کارشناسانه ی متخصصان در حوزه های مختلف عبور نمایند…
امید آن که شهرستانی آباد با مدیریت شهری تخصصی و به روز را در این عرصه شاهد باشیم.
طوبی فرهادی
وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی قوه ی قضاییه
